आजच्या काळात मालमत्तेशी संबंधित फसवणूक, वाद आणि गोंधळ वाढलेले आहेत. अशा वेळी “मालमत्ता पत्रक” किंवा “प्रॉपर्टी कार्ड” हे तुमच्या मालमत्तेवरील कायदेशीर हक्कांचे संरक्षण करणारे सर्वात महत्त्वाचे सरकारी दस्तऐवज आहे.
जर तुम्ही घर, दुकान, फ्लॅट किंवा प्लॉटचे मालक असाल किंवा खरेदी करण्याचा विचार करत असाल, तर हे कार्ड काय आहे, त्यात कोणती माहिती असते, त्याचे फायदे काय आहेत आणि ते कसे मिळवायचे हे जाणून घेणे अत्यावश्यक आहे.
महत्त्वाचे मुद्दे:
- आपल्या मालमत्तेचे कायदेशीर हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी प्रॉपर्टी कार्ड आवश्यक
- घरबसल्या प्रॉपर्टी कार्ड चेक करता येते
- आपल्या शहरातील आपल्या मालकीच्या भूभागाची सर्व माहिती मालमत्ता पत्रकात दिसते
मालमत्ता पत्रक म्हणजे काय?
सोप्या भाषेत सांगायचं तर, मालमत्ता पत्रक म्हणजे शहरी भागातील मालमत्तेचं सरकारी ओळखपत्र. जसं शेतजमिनीसाठी ७/१२ उतारा असतो, तसं शहरातील मालमत्तेसाठी मालमत्ता पत्रक असतं. याला काही ठिकाणी “शहर भूमापन (City Survey) मिळकत पत्रक” किंवा “Property Card” असंही म्हणतात.
मालमत्ता पत्रकात कोणती माहिती असते?
मालमत्ता पत्रक हे तुमच्या मालमत्तेचं तपशीलवार रेकॉर्ड असतं. यात सध्याच्या मालकाचे पूर्ण नाव, पत्ता (शहर, उपनगर, रस्ता, भूखंड क्रमांक), शहर भूमापन क्रमांक (CS No.), एकूण क्षेत्रफळ, मालमत्तेचा प्रकार (निवासी, व्यावसायिक, औद्योगिक), बोजा/कर्जाची नोंद आणि मागील व्यवहारांची माहिती असते.
प्रॉपर्टी कार्डमध्ये याशिवाय मालकाची पूर्ण माहिती (वडिलांचे/पतीचे नाव, मालकी प्रकार), मालमत्ता ओळख तपशील (प्लॉट नंबर, वॉर्ड, झोन), जमिनीच्या वापराचा प्रकार, सर्वेक्षण सीमा नकाशा, कर्ज, दावे, वाद, सरकारी अधिग्रहण नोंदी, कर पावत्या, झोनिंग आणि बांधकाम परवानग्या, वारसा किंवा उत्तराधिकार नोंदी अशी माहिती देखील समाविष्ट असू शकते.
मालमत्ता पत्रकाची गरज कधी पडते?
मालमत्ता खरेदी-विक्री करताना, बँकेत कर्ज घेताना, मालकीवरील वाद सोडवताना, बांधकाम परवान्यासाठी अर्ज करताना आणि मालमत्ता कर भरण्यासाठी याचा वापर होतो. हे केवळ एक माहितीपत्रक नाही, तर कायदेशीर मालकी सिद्ध करणारा महत्त्वाचा पुरावा आहे.
प्रॉपर्टी कार्डचे फायदे
प्रॉपर्टी कार्ड हे दस्तऐवज मालकीचा स्पष्ट पुरावा देते, फसवे दावे रोखते, व्यवहार सोपे करते, कर्ज मंजुरी सुलभ करते, मालमत्ता कर अचूक मोजण्यास मदत करते, अतिक्रमण टाळते आणि कायदेशीर वाद मिटवते.
कोणत्या राज्यांमध्ये प्रॉपर्टी कार्ड चालते?
सध्या महाराष्ट्र, कर्नाटक, गुजरात आणि दिल्ली या राज्यांमध्ये वेगवेगळ्या स्वरूपात प्रॉपर्टी कार्ड वापरले जाते. महाराष्ट्रात हे शहर सर्वेक्षण कार्यालयाद्वारे, कर्नाटकमध्ये RTC (Record of Rights) म्हणून, गुजरातमध्ये VF-7 किंवा 7/12 अर्क म्हणून आणि दिल्लीमध्ये DDA किंवा महसूल विभागाद्वारे उपलब्ध आहे.
मालमत्ता पत्रक / प्रॉपर्टी कार्ड ऑनलाइन कसे पाहावे?
जर तुम्हाला फक्त पाहायचे असेल (विना-सही प्रत), तर महाराष्ट्रात bhulekh.mahabhumi.gov.in या संकेतस्थळावर जा, “मालमत्ता पत्रक” पर्याय निवडा,
जिल्हा-तालुका-गाव किंवा शहर निवडा, CS क्रमांक किंवा नाव टाका आणि शोधा.
तुम्ही मालमत्ता पत्रकाची प्रिंट काढू शकता पण ही प्रत कायदेशीर वैध नसते. डिजिटल सही असलेले पत्रक मिळवण्यासाठी digitalsatbara.mahabhumi.gov.in/dslr या संकेतस्थळावर नोंदणी करा, लॉगिन करा, “डिजिटल मालमत्ता पत्रक” पर्याय निवडा, जिल्हा-तालुका-गाव व CS क्रमांक भरा, शुल्क (उदा. ₹15) भरा आणि डाउनलोड करा. हेच पत्रक सरकारी व कायदेशीर कामांसाठी वैध असते.
प्रॉपर्टी कार्ड चेक करण्याची ऑफलाइन पद्धत
शहर सर्वेक्षण कार्यालय किंवा स्थानिक महसूल कार्यालयाला भेट देऊन देखील प्रमाणित प्रत मिळवता येते. यासाठी मालमत्तेची कागदपत्रे आणि ओळखपत्र द्यावे लागते.
डिजिटल सही केलेले पत्रकच सरकारी कामांसाठी वैध आहे. मालमत्तेची माहिती वेळोवेळी तपासून घ्या. मालकी बदलल्यास Mutation करून पत्रक अपडेट करा. विक्रीपूर्वी विक्रेत्याकडे प्रॉपर्टी कार्ड आहे का ते तपासा.
वारंवार विचारले जाणाऱ्या प्रश्नांची उत्तरे
मालमत्ता पत्रक आणि ७/१२ उतारा यात फरक असा की मालमत्ता पत्रक हे शहरी भागासाठी आणि ७/१२ उतारा ग्रामीण भाग/शेतजमिनींसाठी असतो. मालमत्ता पत्रक नसेल तर चालत नाही, कारण ते कायदेशीर पुरावा आहे.
ऑनलाइन प्रॉपर्टी कार्ड पाहणे आणि डिजिटल सही डाउनलोड यात फरक असा की ऑनलाइन पाहणे फक्त माहिती देतं पण वैध नसतं, डिजिटल सही प्रत शुल्क भरून मिळते आणि ती कायदेशीर वैध असते.
‘बोजा’ म्हणजे कर्ज/गहाण असल्यास त्याची नोंद. CS नंबर म्हणजे शहरातील जमिनीचा सरकारी ओळख क्रमांक. माहिती चुकीची असल्यास जिल्हा भूमी अभिलेख कार्यालयात दुरुस्तीचा अर्ज करा. अपडेट मालकी बदल, कर्ज घेणे/फेडणे, व्यवहार झाल्यावर करावे.
तुमच्या घर, दुकान किंवा प्लॉटच्या सुरक्षिततेसाठी प्रॉपर्टी कार्ड नेहमी अद्ययावत ठेवा. हे एक छोटंसं कागदपत्र आहे, पण त्याची किंमत तुमच्या संपूर्ण मालमत्तेच्या किमतीइतकी असू शकते.